Je vraagt het je vast niet voor niks af. Hoe gebruik je een AED? Je hoopt dat het nooit nodig is, maar de realiteit is dat een plotselinge hartstilstand iedereen kan overkomen. Op zo’n moment wil je niet machteloos toekijken, maar handelen. In dit stappenplan leggen we stap voor stap uit hoe je een AED gebruikt, of zoals we bij Pulse4all liever zeggen: hoe je een AED inzet, vanaf het moment dat iemand neervalt tot aan de overdracht aan medisch personeel. 

Opeens zakt iemand in elkaar. Wat doe je als eerste?

Volgens de reanimatierichtlijnen van de Europese Reanimatie Raad uit 2021 handel je in een dergelijk geval als volgt:

1. Zorg voor een veilige plek. Voor jezelf, het slachtoffer en voor anderen. 
2. Controleer of iemand reageert. Pak de schouders vast en vraag of de persoon in orde is.
3. Geen reactie? Leg het slachtoffer op de rug. Kantel het hoofd naar achteren door één hand op het voorhoofd te leggen en de kin omhoog te tillen. Zo open je de luchtweg.
4. Controleer de ademhaling. Maximaal tien seconden.
   • Let op! Het kan dat iemand wel ademt, maar nauwelijks. Of juist naar lucht lijkt te happen, kreunt of zucht. Of misschien ademt iemand juist heel luidruchtig, zwaar of moeizaam. Dat is geen normale ademhaling en juist iets wat veel voorkomt bij een hartstilstand. 
5. Bel meteen 112 of laat iemand anders 112 bellen wanneer blijkt dat iemand niet reageert en niet normaal ademt.
6. Nu komt ook de AED in beeld. Ben je niet alleen, laat dan zo snel mogelijk iemand een AED halen. Ben je alleen, blijf dan bij het slachtoffer: borstcompressies hebben prioriteit. 
7. Start met reanimatie.
   • Plaats de muis van je hand op het midden van de borstkas en leg de andere hand er bovenop. 
   • Haak je vingers in elkaar en houd je armen gestrekt.
   • Druk de borstkas 5 tot 6 cm in, in een tempo van 100 tot 120 keer per minuut.
   • Geef 30 borstcompressies. 
   • Als je hiervoor getraind bent, open de luchtweg en beadem het slachtoffer twee keer. Onderbreek de borstcompressies nooit langer dan tien seconden.
   • Blijf 30 borstcompressies en twee beademingen daarna steeds afwisselen totdat de AED arriveert. 

Hoe gebruik je een AED?  

Als het niet lukt om een AED te halen, bijvoorbeeld omdat je alleen bent of omdat er helaas geen AED in de buurt is, is het belangrijk om door te gaan met de reanimatie totdat de hulpdiensten komen. 

In dit scenario is het echter wel gelukt om een AED te halen. Wat doe je nu?

1. Zet de AED aan. Vaak door het deksel te openen of op een knop te drukken. 
2. Ontbloot de borstkas. Gebruik eventueel een schaar om de kleding open te knippen of een scheermes om een erg harige borst te scheren. 
3. Breng de elektroden aan op de plekken die de instructies aangeven. Vaak zijn er duidelijke plaatjes zichtbaar. 
4. Laat wanneer mogelijk iemand doorgaan met compressies terwijl de elektroden worden aangebracht. 
5. Volg de gesproken/visuele instructies van de AED. Sommige AED’s, zoals die van Philips, passen de instructies aan het tempo van de gebruiker aan. 
6. De AED gaat het hartritme analyseren. Zorg ervoor dat niemand het slachtoffer aanraakt. 
7. De AED geeft aan of er een schok moet worden toegediend. Bij een halfautomatische AED druk je op een knop als daarom gevraagd wordt. Een volautomatische AED telt af en geeft de schok automatisch. 
8. Raak het slachtoffer niet aan nadat het apparaat een schok heeft geadviseerd. 
9. Na de schok. Ga direct door met de borstcompressies en volg de instructies van de AED. Veel AED’s geven ook begeleiding bij de reanimatie. 
10. Geen schok geadviseerd? Blijf doorgaan met reanimeren totdat de hulpdiensten arriveren. 
11. Ademt iemand weer normaal? Leg hem of haar in de stabiele zijligging.

Wil je liever zien hoe je een AED inzet? Kijk dan ook eens naar deze video. We leggen het stap voor stap uit met een Philips FRx. 

Waarom zet je een AED in? 

Bij een hartstilstand is er geen effectieve bloedsomloop. Hierdoor krijgen de hersenen en andere vitale organen geen zuurstof meer. Als je nu niets doet, treedt er al na vier tot zes minuten blijvende hersenschade op. Na tien minuten overlijdt het slachtoffer.

Hoewel ambulances zo snel mogelijk proberen te komen, is er een kans dat ze niet op tijd zijn. In Nederland is afgesproken dat bij spoedgevallen 95% van de ambulances binnen 15 minuten ter plaatse moeten zijn. Elke minuut zonder hulp verkleint de overlevingskans echter aanzienlijk. 

Daarom is het cruciaal om direct te starten met borstcompressies. Zo blijft er nog bloed door het lichaam stromen en krijgen de organen tijdelijk zuurstof. 

Maar bij ventrikelfibrillatie, een veelvoorkomende oorzaak van een hartstilstand waarbij er sprake is van een chaotisch hartritme, kan alleen een AED het hart weer in een normaal ritme brengen. 

Borstcompressies en beademing zijn dus onmisbaar om tijd te winnen, maar ze kunnen het hart niet normaal laten kloppen. Hoe sneller je dus een AED inzet, hoe groter de kans dat iemand de hartstilstand overleeft zonder blijvende schade. 

Is de inzet van een AED altijd veilig? 

Wanneer je vermoedt dat er sprake is van een hartstilstand, kun je een AED meestal gewoon aansluiten. Er zijn echter een aantal situaties waarin sommige mensen zich afvragen of het wel veilig is. Hieronder bespreken we die. 

Kan een AED kwaad doen wanneer een schok niet nodig is? 

Nee. Uiteraard weet je meestal niet precies wat er met het slachtoffer aan de hand is. Er kan ook een probleem zijn dat niet opgelost kan worden met een AED. Maar een AED kan dan nooit schade aanbrengen. De AED analyseert altijd eerst het hartritme. Alleen als een schok zinvol is, wordt die gegeven. Wil je meer lezen over wat voor vormen van hartstilstand er zijn en of een AED in zo’n geval helpt? Kijk dan hier. 

Wat als iemand nog bij bewustzijn is en/of normaal ademt? 

Dan is er géén sprake van een hartstilstand en heeft aansluiten van de AED geen zin. 

Kun je een AED veilig inzetten bij een kind? 

Ja. Maar als je een kind jonger dan acht jaar moet reanimeren, dan adviseert de Europese Reanimatie Raad om bij voorkeur een AED met kindfunctie of speciale elektroden in te zetten. Is die niet beschikbaar? Dan kun je alsnog een AED voor volwassenen inzetten. Dat is altijd beter dan geen AED. Meer hierover vind je hier. 

Kun je een AED veilig inzetten bij iemand met een pacemaker of ICD? 

Ja. Wanneer iemand een pacemaker of ICD heeft, kun je een AED veilig inzetten, zo benadrukt de Hartstichting. Wel wordt aangeraden om de elektroden bij voorkeur een paar centimeter naast of onder de ICD te plakken. De Nederlandse Reanimatie Raad onderschrijft dat, maar benadrukt wel dat de plaatsing van de elektroden de reanimatie niet mag vertragen. Ook is het zo dat sommige AED’s, waaronder die van Philips, signalen van pacemakers automatisch herkennen. 

Is een AED veilig in de regen of wanneer het slachtoffer in een plas water ligt? 

Ja. Volgens de Nederlandse Reanimatie Raad kun je in zo’n situatie de AED veilig inzetten. Dit omdat de stroom tussen de elektroden loopt en dus niet in contact komt met de plas. Zorg er wel voor dat je de borst van het slachtoffer goed droog maakt voor je de elektroden aanbrengt, zodat de elektroden goed plakken. 

Het wetenschappelijke tijdschrift Resuscitation van de Europese Reanimatie Raad adviseert om het slachtoffer uit het water te halen als dit binnen tien seconden kan, maar de AED alsnog in te zetten wanneer dit niet mogelijk is. 

Is een metalen ondergrond veilig?

Ja. Een metalen ondergrond vormt volgens de Nederlandse Reanimatie Raad geen probleem. 

Zijn er andere veiligheidsrisico’s? 

Het heeft altijd prioriteit dat jij en het slachtoffer op een veilige plek zijn voordat je de AED inzet. Wanneer je op een plek bent waar jij en het slachtoffer niet veilig zijn, zoals een brandgevaarlijke omgeving, is het belangrijk om die plek eerst te verlaten. 

Conclusie 

Wanneer jij een AED moet inzetten, kun je maar beter weten wat daarbij komt kijken. Je weet nu dat een AED niet alleen noodzakelijk is, maar ook eenvoudig en bijna altijd veilig. Wanneer het nodig is, aarzel jij vast niet meer! 

Wil je je verder voorbereiden op een noodsituatie? Verdiep je dan in een van onze andere artikelen voor meer essentiële informatie over hartveiligheid.