Hartklachten bij vrouwen worden helaas nog te vaak over het hoofd gezien. Terwijl er toch duidelijke verschillen zijn tussen een mannenhart en een vrouwenhart. Vrouwen krijgen andere hartziekten, met andere symptomen, zoals vermoeidheid, misselijkheid en pijn in nek, rug of kaak. Ook hormonen spelen bij vrouwen vaker een rol. In deze blogpost gaan we dieper in op deze vrouwelijke symptomen en ziektes. Want alleen met meer bewustzijn, bij vrouwen zelf én bij iedereen om haar heen, kunnen we ervoor zorgen dat meer vrouwen een hartinfarct of een hartstilstand overleven. 

Wat zijn de belangrijkste symptomen van hartklachten bij vrouwen? 

Wanneer er iets mis is met je hart zijn er hele bekende en duidelijke klachten die een hartprobleem doen vermoeden, zoals pijn op de borst. Maar er zijn ook een aantal vage klachten die minder snel met hartproblemen worden geassocieerd. Over het algemeen hebben vrouwen vaker last van deze ‘vage klachten’ dan mannen. 

Volgens Mayo Clinic, een bekend academisch medisch centrum in de Verenigde Staten, hebben vrouwen bij een hartinfarct vaker dan mannen last van de volgende symptomen:

• Pijn in de nek, kaak, schouder, bovenrug of bovenbuik
• Kortademigheid
• Pijn in één of beide armen
• Misselijkheid of braken
• Zweten
• Licht gevoel in het hoofd of duizeligheid
• Ongewone vermoeidheid
• Maagzuur, ook wel bekend als indigestie

Ook noemt Mayo Clinic dat vrouwen pijn op de borst bij een hartinfarct vaak als een ‘drukkend’ of ‘beklemmend’ gevoel ervaren.

Het UMC Leiden benadrukt bovendien dat uitspraken van vrouwen als ‘Ik heb het gevoel dat mijn bh-band heel strak wordt aangetrokken’ of ‘ik heb pijn tussen mijn schouderbladen’, kunnen wijzen op hartklachten. De Hartstichting benoemt een ‘onrustig gevoel’ als een mogelijk symptoom. 

Waarom worden hartklachten bij vrouwen vaak gemist?

Vrouwen ervaren dus vaak andere symptomen dan mannen die ze niet direct met een hartinfarct of een ander hartprobleem in verband brengen. Volgens een peiling van de Hartstichting weet maar liefst bijna 70% van de vrouwen niet dat pijn aan de kaak, nek en hals een hartinfarct kan aanduiden. Bijna 40% van de vrouwen was niet op de hoogte van de risico’s die de overgang met zich meebrengt. Ook over de risico’s van zwangerschap wisten de vrouwen weinig. 

Daar komt nog eens bij dat er vooral onderzoek is gedaan naar hartziekten bij mannen, waardoor de huidige medische richtlijnen veel meer op mannen zijn gebaseerd. Vrouwen worden minder vaak gediagnosticeerd en ook wanneer vrouwen wel worden onderzocht, vindt er minder vaak een interventie plaats, zo blijkt uit onderzoek. Ook is er minder aandacht voor hartziekten die juist bij vrouwen veel voorkomen, zoals problemen in de kleinste adertjes. Dergelijke aandoeningen vallen bovendien minder op bij de eerste scans. Problemen in de kleinste aders zijn bijvoorbeeld niet te zien op de standaard scans en er zijn nog geen algemene behandeladviezen voor. 

Hoe groot is het risico op hartklachten bij vrouwen?

Veel mensen denken dat hartproblemen vooral mannen treffen. Maar dat klopt niet. Voor beide geslachten zijn hart- en vaatziekten al jaren de belangrijkste doodsoorzaak. Hoewel mannen in Nederland volgens het CBS tussen 1996 en 2022 vaker overleden aan ischemische hartziekten zoals hartinfarcten, stierven vrouwen in die periode in totaal vaker aan hart- en vaatziekten dan mannen. 

Waarom is een vrouwenhart anders? 

Fysieke verschillen tussen een mannen- en vrouwenhart 

Hoewel het mannenhart en het vrouwenhart op elkaar lijken, zijn ze niet helemaal hetzelfde. Vrouwen hebben gemiddeld een kleiner hart dan mannen. Waardoor ze ook kleinere en gevoeligere kransslagaders hebben. Dat zijn de bloedvaten die zuurstof en voedingsstoffen naar het hart vervoeren. Omdat deze bloedvaten smaller zijn, kunnen vrouwen vaker problemen krijgen in de allerkleinste vertakkingen van de kransslagaders, terwijl er in de grote vaten niets mis lijkt. Deze vaatjes kunnen dan minder goed verwijden, bijvoorbeeld bij inspanning, waardoor de hartspier tijdelijk te weinig zuurstof krijgt. 

Bij mannen ontstaan hartproblemen juist vaker door verstoppingen in de grote kransslagaders. En omdat artsen vaak zoeken naar vernauwingen in deze grote vaten, worden problemen in de kleine vaatjes van de hartspier soms over het hoofd gezien wanneer er met de grote vaten niks mis lijkt te zijn. Ook wanneer vrouwen serieuze klachten als pijn op de borst en benauwdheid ervaren. 

Hormonale schommelingen

Vrouwen krijgen gedurende hun leven te maken met allerlei hormoonschommelingen. Ze kunnen zwanger worden en komen uiteindelijk in de overgang terecht. En dat heeft ook invloed op het hart. 

Wanneer je ouder wordt, neemt het risico op hartklachten toe. Toch krijgen vrouwen hier zo’n tien tot vijftien jaar later last van dan mannen. En dat komt door de overgang. Het geslachtshormoon oestrogeen lijkt vrouwen tot die tijd in zekere mate te beschermen tegen hart- en vaatziekten. Het hormoon houdt je bloedvaten gezond en soepel en het zorgt ervoor dat je cholesterolgehalte onder controle blijft. Ook kan vet zich dankzij het hormoon minder makkelijk ophopen in de slagaders en verlaagt het hormoon het risico op ontstekingen en slagaderverkalking.

Na de overgang maken vrouwen bijna geen oestrogeen meer aan, waardoor die bescherming steeds minder wordt en het risico op hartproblemen langzaam maar zeker toeneemt. Dit geldt overigens ook voor vrouwen die vervroegd in de overgang komen. Zij lopen dus al op jongere leeftijd een verhoogd risico. 

Ook zwangerschappen kunnen ervoor zorgen dat vrouwen op latere leeftijd meer risico lopen op hartklachten. Wanneer je tijdens een zwangerschap last hebt gehad van een hoge bloeddruk, is de kans groter dat je hier later weer last van krijgt. En dat verhoogt weer de kans op hart- en vaatziekten, zo benoemt de Hartstichting. Zeker wanneer een vrouw last heeft gehad van pre-eclampsie, een ernstige vorm van hoge bloeddruk met eiwitverlies, is dat het geval.

Ook zwangerschapsdiabetes is bij vrouwen een extra risico. Vier op de honderd Nederlandse vrouwen krijgen hier tijdens een zwangerschap last van. Hoewel dat bij een deel van die vrouwen vanzelf overgaat, ontwikkelt ongeveer de helft van deze vrouwen binnen tien jaar diabetes type 2, zo stelt de Hartstichting. 

Typische ‘vrouwelijke’ hartziekten

Een scheur in de kransslagader 

Een voorbeeld van een hartziekte die vaak bij vrouwen voorkomt is SCAD, waarbij er plotseling een scheur in een kransslagader ontstaat. In die scheur kan bloed terechtkomen, waardoor uiteindelijk bloedstolsels ontstaan die vernauwingen in het bloedvat kunnen veroorzaken. Dit is een zeldzame oorzaak van een hartinfarct. Toch is het voor jonge vrouwen een stuk minder zeldzaam. Volgens Stichting VrouwenHart is maar liefst meer dan 90% van de SCAD-patiënten vrouw en is deze aandoening verantwoordelijk voor 40% van de hartinfarcten bij vrouwen jonger dan 50 jaar. Omdat het echter vaak gaat om jonge mensen waarbij er geen sprake is van risicofactoren zoals, overgewicht, roken of een hoge bloeddruk, wordt de aandoening vaak gemist. 

Het lijkt erop dat bevallingen een risico vormen. Tien tot vijftien procent van de SCAD-patiënten is namelijk kortgeleden bevallen, benoemt Stichting VrouwenHart. Verder lijkt het samen te gaan met andere slagaderproblemen zoals fibromusculaire dysplasie, waarbij cellen abnormaal groeien in de vaatwanden. Deze ziekte wordt volgens Stichting Vrouwenhart aangetroffen bij minstens de helft van de SCAD-patiënten. 

Het hart pompt nog, maar ontspant niet

Oudere vrouwen ervaren bovendien vaker een vorm van hartfalen waarbij de pompfunctie wel behouden blijft. Het hart pompt dan goed, maar het is stijf, waardoor het minder goed kan ontspannen en minder bloed opneemt. Ook deze aandoening wordt nog wel eens gemist, omdat hij vaak gepaard gaat met vage klachten en het hart op het eerste gezicht normaal lijkt te functioneren. Klachten als vermoeidheid, moeite met inspanning, vocht vasthouden en kortademigheid worden makkelijk voor iets anders aangezien wanneer uit tests blijkt dat de pompfunctie nog binnen normale marges valt.

Welke andere aandoeningen verhogen het risico op hartklachten bij vrouwen?

Er zijn ook aandoeningen die vaak voorkomen bij vrouwen en op het eerste gezicht weinig met het hart te maken hebben. Toch vormen deze ziektes een risico voor de gezondheid van hart en vaten. Hieronder vind je een aantal belangrijke voorbeelden. 

Migraine met aura 

Migraine komt veel vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. En er is steeds meer bewijs dat mensen met migraine een vergrote kans hebben op hart- en vaatziekten, zo meldt bijvoorbeeld de Amerikaanse Hartstichting. Vooral mensen met migraine met aura lopen een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, zoals een beroerte of hartinfarct. Dit is een vorm van migraine met tijdelijke neurologische verschijnselen voorafgaand aan de hoofdpijn, zoals het zien van lichtflitsen of het voelen van tintelingen. 

Chronische inflammatoire ziekten 

Chronische inflammatoire ziekten komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Bij deze auto-immuunziekten valt het immuunsysteem het eigen lichaam aan, wat leidt tot een langdurige ontstekingsreactie. Die ontsteking tast niet alleen gewrichten en organen aan, maar kan ook schade veroorzaken aan de binnenwanden van de bloedvaten. Daardoor verliezen de slagaders hun elasticiteit en neemt het risico op hart- en vaatziekten toe. Voorbeelden van dit soort aandoeningen zijn reumatische ziekten zoals reumatoïde artritis en lupus.

PCOS

PCOS is een aandoening die alleen bij vrouwen voorkomt waarbij de eierstokken te veel hormonen aanmaken. Ook deze aandoening gaat gepaard met een hoger risico op hart- en vaatziekten omdat vrouwen met PCOS vaak kampen met risicofactoren als overgewicht, hoge bloeddruk en diabetes, stelt Johns Hopkins University. Als je lijdt onder deze aandoening is het dus extra belangrijk om gezond te eten en te bewegen. Volgens academisch medisch centrum Cleveland Clinic heeft tot 15% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd deze aandoening. 

Depressie en slaapproblemen

Ook een psychologische factor zoals depressie is een risicofactor voor het ontwikkelen van hart- en vaatziekten en komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, zo blijkt uit onderzoek.

Slaapproblemen zie je ook vaker bij vrouwen dan bij mannen en deze verhogen het risico op hart- en vaatziekten aanzienlijk. Volgens het National Institute on Aging (onderdeel van medisch onderzoeksinstituut NIH) blijkt uit onderzoek dat vrouwen met aanhoudende slapeloosheid en een korte slaapduur 70- tot 75% meer risico lopen op hart- en vaatziekten. 

Wat kun jij doen?

Voor jezelf: Ken je risico’s en symptomen

Weet wat je risico’s zijn! 

• Heb je last gehad van een hoge bloeddruk tijdens je zwangerschap of zwangerschapsdiabetes? Dan loop je later in je leven meer risico op problemen met je hart en bloedvaten. 
• Na de overgang neemt de kans op hartproblemen toe. Wees je hiervan bewust en let goed op de signalen van je lichaam. Ben je vervroegd in de overgang gekomen? Dan krijg je hier al vroeger mee te maken.   
• Heb je last van een aandoening als migraine met aura, PCOS of een auto-immuunziekte? Ook dan is het goed om extra alert te zijn en naar je lichaam te luisteren. 

Ken je symptomen! 

• Heb je last van één of meerdere van bovenstaande vage klachten? Blijf er niet mee rondlopen. Ga naar je huisarts of bel in ernstige gevallen 112. 

Voor een ander: Handel direct bij een hartstilstand

Wist je dat een vrouw minder vaak wordt gereanimeerd dan een man wanneer zij een hartstilstand krijgt? En dat haar overlevingskansen ook lager zijn? Uit onderzoek van de Amerikaanse Hartstichting blijkt dat dit mede komt doordat omstanders bang zijn om vrouwen ongepast aan te raken en beschuldigd te worden van seksueel geweld. Ook de angst om letsel te veroorzaken speelt bij vrouwen een grotere rol. Uit ander onderzoek in het vakblad van de Europese Reanimatie Raad blijkt bovendien dat vrouwen minder vaak worden afgebeeld als ontvangers van reanimatie in educatief beeldmateriaal.

Weet dat ook vrouwen een hartstilstand kunnen krijgen en dat het altijd beter is om iets te doen dan niets. Wist je dat er bij een hartstilstand na zes minuten al onherstelbare hersenschade optreedt? Aarzel dus niet om te starten met de reanimatie en op zoek te gaan naar de dichtstbijzijnde AED! En bel altijd 112. 

De juiste hulp 

Hart- en vaatziekten zijn niet alleen bij mannen, maar ook bij vrouwen de belangrijkste doodsoorzaak. Toch is er nog altijd te weinig bekend over typisch ‘vrouwelijke’ klachten en aandoeningen. Met deze blogpost hopen we een stap te zetten naar meer bewustwording. Neem je klachten serieus en deel deze informatie, zodat meer vrouwen op tijd de juiste hulp krijgen.