Elk jaar krijgen 17.000 mensen in Nederland een hartstilstand buiten het ziekenhuis, zo meldt de Hartstichting. Dit betekent dat elk jaar ongeveer één op de duizend Nederlandse inwoners hiermee te maken krijgt. In dit artikel lees je wie meer risico loopt en hoe je jezelf kunt beschermen. 

Wie lopen er meer risico? 

Je zou dus kunnen zeggen dat je elk jaar een kans van één op duizend hebt om een hartstilstand te krijgen buiten het ziekenhuis. Toch is dat allemaal niet zo zwart-wit. De kans dat jij een hartstilstand krijgt, hangt namelijk mede af van je leeftijd, geslacht en erfelijke aanleg. 

Leeftijd

De kans op een hartstilstand is erg klein voor mensen jonger dan 50 jaar, zo benadrukt de Hartstichting. Wanneer iemand jonger dan 45 een hartstilstand krijgt, is dit vaak het gevolg van een erfelijke hartziekte. De gemiddelde leeftijd voor een hartstilstand ligt volgens de Hartstichting op 67 jaar. 

Hoewel een plotselinge hartstilstand bij jonge mensen dus erg zeldzaam is, is het niet onmogelijk. Een hartstilstand kan zelfs bij kinderen voorkomen. Lees in dit artikel meer over kinderreanimatie. 

Naarmate je ouder wordt, neemt de pompkracht van je hart echter langzaam af en worden je slagaders minder soepel. Het hart moet harder werken om het bloed door de stijvere vaten te pompen, waardoor de bloeddruk stijgt en de hartspier dikker en stijver wordt. Dit kan verschillende hartziekten veroorzaken.

Een hoge bloeddruk kan bijvoorbeeld de wanden van de bloedvaten beschadigen, waardoor stoffen zoals cholesterol zich ophopen, wat de bloedvaten vernauwt en uiteindelijk tot een hartinfarct kan leiden.

Geslacht

Vrouwen onder de 65 hebben minder kans op hartziekten dan mannen van dezelfde leeftijd. Dit komt doordat het geslachtshormoon oestrogeen vrouwen hier in zekere mate tegen beschermt. Na de overgang neemt deze bescherming sterk af en vanaf hun 65ste lopen vrouwen ongeveer evenveel risico als mannen. In dit artikel lees je meer over hoe oestrogeen vrouwen beschermt. 

Vrouwen ontwikkelen hartziekten dus gemiddeld later dan mannen, maar dat betekent zeker niet dat ze immuun zijn. Ook onder vrouwen zijn hart- en vaatziekten de belangrijkste doodsoorzaak. Cijfers van de Hartstichting laten zien dat uiteindelijk ongeveer evenveel mannen als vrouwen sterven aan hart- en vaatziekten. Daarnaast zijn er bepaalde hartproblemen die vrouwen vaker treffen. Wil je meer weten over vrouwspecifieke symptomen en de risico’s die vooral vrouwen lopen? Kijk dan hier. 

Als we specifiek naar hartstilstanden kijken, lopen mannen wel meer risico. Volgens de Hartstichting is 70% van de 17.000 mensen die jaarlijks buiten het ziekenhuis een hartstilstand krijgen namelijk man.

Genetische aanleg

Ook erfelijke aanleg voor sommige hart- en vaatziekten kan je risico op een hartstilstand verhogen. Zo zijn er hartritmestoornissen waarbij erfelijkheid een rol kan spelen. En ook aanleg voor hoge bloeddruk of hoog cholesterol kan het risico op hart- en vaatziekten vergroten.

Het kan volgens de Hartstichting verstandig zijn om met je huisarts te overleggen over het doen van een erfelijkheidsonderzoek wanneer:

• Je vader of broer op zijn 55ste of jonger een hart- of vaatziekte had. 
• Je moeder of zus op haar 65ste of jonger een hart- of vaatziekte had. 
• Familieleden jonger dan 50 jaar plotseling zijn overleden. 

Hoe beïnvloedt je levensstijl je kansen?  

Aan je leeftijd, je biologische geslacht of genetische aanleg kun je niks veranderen. Aan je levensstijl gelukkig wel. Hieronder bespreken we een aantal factoren die je kansen nadelig kunnen beïnvloeden. 

Roken

Roken verhoogt je kans op hart- en vaatziekten flink. Volgens de Hartstichting overlijden elk jaar ongeveer 2.300 mensen in Nederland aan een hart- en vaatziekte die door roken is veroorzaakt. Wie dagelijks tien sigaretten rookt, heeft vier keer zoveel kans op een ziekte van de kransslagaders, zoals een hartinfarct.

Roken heeft volgens de Hartstichting de volgende negatieve effecten op je lichaam:  

• Het beschadigt je bloedvaten, waardoor vet en cholesterol zich gemakkelijker kunnen ophopen.
  • Dit kan leiden tot vernauwing van de slagaders en uiteindelijk een hartinfarct. 

• Roken vernauwt je bloedvaten, waardoor je bloed minder zuurstof kan opnemen. 
• Het verhoogt je kans op bloedstolsels en ontstekingen.
• Het verhoogt je hartslag, bloeddruk en cholesterol.

Overgewicht, ongezond eten en weinig bewegen  

Ook overgewicht is een risicoverhogende factor. Je loopt dan meer kans op:

• Hoge bloeddruk en hoog cholesterol. 
• Slagaderverkalking en een hartinfarct.
• Hartritmestoornissen.
• Diabetes, wat ook een risicofactor is voor hart- en vaatziekten. 

Buikvet is extra risicovol omdat het ontstekingen veroorzaakt, wat schade aan de bloedvaten kan geven en kan leiden tot diabetes, slagaderverkalking en uiteindelijk een hartinfarct. 

Bovendien moet het hart door het extra gewicht harder werken, wat maakt dat je hartspier stijver kan worden. Dit bemoeilijkt het vullen van het hart met bloed en het rondpompen ervan.

Gezonde voeding

Zelfs zonder overgewicht blijft ongezonde voeding een risicofactor. Te veel verzadigde vetten verhogen het cholesterol, en te veel zout kan de bloeddruk verhogen.

Weinig beweging

Dat geldt ook voor te weinig beweging. Volgens Hartwijzer verlaagt dagelijks een half uur matige beweging het risico aanzienlijk. De Hartstichting raadt 2,5 uur beweging per week aan en stelt dat voldoende beweging de kans op hart- en vaatziekten met wel 20- tot 30% verlaagt. Beweging houdt je hart en bloedvaten sterk, verbetert de doorbloeding en helpt je cholesterol en bloeddruk op een gezond niveau te houden. 

Stress

Als je gestresst bent, gaat je hart sneller kloppen, stijgt je bloeddruk en maak je de stresshormonen adrenaline en cortisol aan. Dat hoeft geen probleem te zijn. Een beetje stress helpt juist om beter te presteren, zegt de Hartstichting. 

Wanneer je echter langdurig gestresst bent, wordt dat een ander verhaal. Langdurige stress kan namelijk leiden tot: 

• Een ongezondere levensstijl, zoals ongezond eten en roken.  
• Een hogere bloeddruk en een hoger cholesterol. 
• Een actiever zenuwstelsel, waardoor je gevoeliger wordt voor hartritmestoornissen.  
• Kransslagaders die gevoeliger worden voor spasmen, waarbij het bloedvat tijdelijk vernauwt. 

Alcoholgebruik

Alcohol is slecht voor je hart. De Gezondheidsraad adviseert geen alcohol te drinken, of hooguit één glas per dag. Het Leids Universitair Medisch Centrum waarschuwt dat zelfs kleine hoeveelheden alcohol al nadelig zijn voor het hart en de bloedvaten.

Alcohol verhoogt onder andere het risico op:

• Hoge bloeddruk.
• Hartritmestoornissen. 
• Hartfalen. 

Wat kun je doen om jezelf te beschermen?

Iedereen kan een hartstilstand krijgen en sommige groepen lopen meer risico. Maar met een gezonde levensstijl kun je de kans op een hartstilstand flink verlagen. Belangrijke maatregelen zijn:

• Stop met roken. Dit is de meest effectieve manier om je risico op hart- en vaatziekten te verlagen. 
• Eet zoveel mogelijk gezond. Beperk verzadigde vetten en zout, en houd je gewicht onder controle, vooral buikvet.
• Beweeg regelmatig. Hartwijzer raadt dagelijks een half uur matige beweging aan, zoals wandelen, traplopen of huishoudelijke activiteiten. 
• Let op erfelijke factoren. Hebben jouw familieleden al op jongere leeftijd last van hart- en vaatziekten? Dan kan het verstandig zijn om dit te bespreken met je huisarts. 
• Leer beter omgaan met stress en zoek indien nodig hulp. Beweging kan stress verminderen. 
• Beperk alcohol. Drink het liefst geen alcohol en anders maximaal één glas per dag.

Wanneer je deze tips opvolgt, hou je het risico zo minimaal mogelijk. Toch kan een hartstilstand nog steeds iedereen overkomen en kan een breed netwerk van AED’s en burgerhulpverleners levens redden. Meer informatie over de stappen voor het inzetten van een AED lees je in dit artikel. We leggen het ook stap voor stap uit in deze video. Daarnaast kun je lezen over welke vormen van hartstilstand er bestaan, zodat je nog beter voorbereid bent.